فرش به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر تزئینی و کاربردی در بسیاری از فرهنگ‌های جهان جایگاه ویژه‌ای دارد. از فرش‌های دستباف ایرانی گرفته تا تاتامی‌های ژاپنی، روش‌های نظافت و شستشوی این کف‌پوش‌ها در هر منطقه متناسب با سنت‌ها، شرایط آب‌وهوایی و اعتقادات مردم متفاوت است. در این مقاله، روش‌های سنتی شستشوی فرش در کشورهای مختلف از جمله ایران، ترکیه، هند، اروپا و ژاپن را بررسی خواهیم کرد.
۱. ایران: سنت دیرینه قالیشویی با آب و خاک
ایران مهد تولید فرش‌های دستباف نفیس است و شستشوی این فرش‌ها نیز سنتی دیرینه دارد. در گذشته، شستشوی فرش‌ها بیشتر در حیاط خانه‌ها یا کنار نهرها انجام می‌شد. مراحل سنتی شستشوی فرش در ایران شامل موارد زیر است:
- گردگیری: ابتدا فرش را روی داربست یا طناب آویزان کرده و با چوب گرد و غبار آن را می‌گرفتند.
- خیس کردن: فرش را روی زمین پهن کرده و با آب روان یا چاه می‌شستند.
- استفاده از صابون طبیعی: در گذشته از صابون مراغه‌ای، سدر یا گل سرشوی برای تمیز کردن فرش استفاده می‌شد.
- برس کشیدن: با برس‌های مخصوص فرش را تمیز کرده و سپس آبکشی می‌کردند.
- خشک کردن: فرش را در زیر آفتاب و روی سطح شیب‌دار قرار می‌دادند تا کاملاً خشک شود.
چرا این روش اهمیت داشت؟
فرش‌های دستباف ایرانی دارای الیاف طبیعی هستند و نیاز به مراقبت ویژه دارند. به همین دلیل، شستشوی سنتی باعث حفظ رنگ و بافت آن‌ها می‌شود.
۲. ترکیه: روش‌های مشابه ایرانی با تأکید بر صابون طبیعی
ترکیه نیز به‌عنوان یکی از کشورهای تولیدکننده فرش، روش‌های سنتی خاص خود را برای شستشوی فرش دارد. مشابه ایران، در ترکیه نیز مردم فرش‌ها را در فضاهای باز می‌شستند، اما نکته قابل‌توجه استفاده از صابون زیتون بود که به حفظ لطافت الیاف فرش کمک می‌کرد.
- در مناطق روستایی، برخی خانواده‌ها هنوز هم فرش‌های خود را با دست و در حمام‌های عمومی مخصوص قالیشویی می‌شویند.
- در ترکیه، برخی از مناطق مانند کاپادوکیه به‌خاطر خاک خاص خود، از خاک رس نرم برای تمیز کردن لکه‌های روغنی فرش استفاده می‌کنند.
۳. هند: ترکیب آیورودا و گیاهان طبیعی در شستشوی فرش
هند کشوری با سنت‌های خاص در قالی‌بافی است و از گیاهان دارویی برای شستشوی فرش‌های خود استفاده می‌کند. در روش‌های سنتی هندی، از ترکیبات گیاهی زیر استفاده می‌شود:
- آرد نخود: برای از بین بردن چربی و لکه‌ها
- عصاره برگ نیم (Neem): برای ضدعفونی و جلوگیری از بیدزدگی
- روغن نارگیل: برای افزایش لطافت الیاف پشمی
- آب زعفران: برای حفظ درخشندگی رنگ فرش‌های ابریشمی
هندی‌ها معمولاً فرش‌ها را در حیاط خانه با برس‌های نرم شستشو داده و سپس آن‌ها را روی سنگ‌های بزرگ پهن می‌کنند تا خشک شوند.
۴. اروپا: از شستشو با شن تا روش‌های مدرن
در اروپا، شستشوی فرش‌ها در گذشته به روش‌های متفاوتی انجام می‌شد. برخی از روش‌های سنتی عبارت‌اند از:
- استفاده از شن: در قرن‌های گذشته، مردم در مناطقی مانند اسکاندیناوی، فرش‌ها را روی شن و ماسه خشک قرار می‌دادند و با جارو کشیدن، گرد و غبار را از آن خارج می‌کردند.
- یخ و برف: در مناطقی مانند روسیه، فرش‌ها را روی برف پهن کرده و با استفاده از چوب به آن ضربه می‌زدند تا آلودگی‌ها از بین بروند.
- استفاده از سرکه سفید: در برخی کشورهای اروپایی مانند فرانسه، از ترکیب آب و سرکه سفید برای ضدعفونی کردن فرش استفاده می‌کردند.
با پیشرفت تکنولوژی، شستشوی سنتی فرش در اروپا تقریباً از بین رفته و بیشتر قالیشویی‌های حرفه‌ای جای آن را گرفته‌اند.
۵. ژاپن: نظافت فرش به سبک مینیمالیستی با روش‌های خاص
در ژاپن، برخلاف کشورهای دیگر، فرش‌های سنتی به شکل تاتامی (حصیرهای بافته‌شده از نی و کاه برنج) هستند. این حصیرها به‌راحتی قابل‌تعویض و نظافت هستند. روش‌های نظافت سنتی در ژاپن عبارت‌اند از:
- استفاده از خاک دیاتومه: ژاپنی‌ها از این خاک معدنی برای جذب رطوبت و از بین بردن بوی نامطبوع تاتامی‌ها استفاده می‌کنند.
- نور خورشید: هرچند تاتامی‌ها به‌ندرت شسته می‌شوند، اما مرتب آن‌ها را در معرض نور خورشید قرار می‌دهند تا باکتری‌ها و کپک‌ها از بین بروند.
- برس‌های مخصوص: برای نظافت تاتامی‌ها از برس‌های نرم بامبو استفاده می‌شود که به بافت آن آسیبی نمی‌زند.
نکته جالب:
در ژاپن سنتی، ورود به خانه با کفش ممنوع است و این موضوع باعث می‌شود که تاتامی‌ها کمتر کثیف شوند و نیاز به شستشوی مداوم نداشته باشند.
کلام آخر
همان‌طور که دیدیم، روش‌های شستشوی فرش در فرهنگ‌های مختلف جهان متفاوت است و هر کشور با توجه به شرایط اقلیمی، نوع فرش و سنت‌های خود، شیوه‌های خاصی برای نظافت و مراقبت از فرش‌ها دارد.
- در ایران و ترکیه، قالیشویی سنتی با آب و صابون‌های طبیعی انجام می‌شد.
- در هند، از گیاهان دارویی برای شستشو و ضدعفونی استفاده می‌کردند.
- در اروپا، روش‌هایی مانند شستشو با شن، برف و سرکه رایج بود.
- در ژاپن، به دلیل نوع خاص کف‌پوش‌ها، بیشتر بر نظافت با نور خورشید و روش‌های مینیمالیستی تمرکز داشتند.
هنوز نظری ثبت نشده،نظر خود را ثبت کنید!